Ma thực chất là một khái niệm trừu tượng, là một phần phi vật chất của một người đã chết (hay rất hiếm hơn là một động vật đã chết). Theo quan niệm của tôn giáo và văn hóa, con người vốn gồm 2 phần là thể xác và linh hồn.
Khi phần thể xác chết, linh hồn sẽ thoát khỏi thể xác. Nếu linh hồn đó không có cơ hội đi đầu thai hoặc nơi trú ngụ chung với các linh hồn khác mà tương tác với cõi thực có con người sẽ được gọi là “ma”, là “hồn ma” hoặc là “quỷ”.
Trong tín ngưỡng dân gian của Việt Nam, ma có nhiều loại với những tên khác nhau tùy theo vùng miền, phổ biến như:
MA TRƠI – CÒN GỌI LÀ MA CHƠI
Ma trơi hay còn gọi ma chơi, là những đám lửa sáng lập lòe có thể được nhìn thấy vào ban đêm ở nghĩa địa. Đây là hiện tượng duy nhất mà đến nay các nhà khoa học có thể giải thích được bằng tri thức khoa học, không hề thần bí như nhiều người mê tín đã kể.
Ma trơi bản chất là hiện tượng các hợp chất phosphor được hình thành từ hoạt động của vi khuẩn sống ở dưới lòng đất phần mộ ( bao gồm 2 chất là Phốtphin (PH3) và diphotphin) trong xương người chết và sinh vật dưới mồ bốc lên thoát ra ngoài, gặp không khí với một số điều kiện nhất định sẽ bốc cháy thành lửa. Các đốm lửa nhỏ với độ sáng khá nhỏ ( thường là xanh nhạt), lập lòe, khi ẩn khi hiện. Ban đêm mới thấy được ánh sáng còn ban ngày thì các đốm lửa này có thể bị ánh sáng mặt trời với cường độ mạnh hơn rất nhiều khiến mắt thường không nhìn thấy.
Hiện tượng ma trơi đuổi theo là gì ? khi gặp ma trơi, với bản tính tự nhiên con người sẽ sợ, hoảng loạn và chạy. Khi đó sẽ sinh ra một luồng khí chuyển động làm ngọn lửa bay theo chiều gió theo hướng người chạy và điều đó khiến người ta cho rằng bị ma đuổi theo.
MA GÀ – MA CHÀI – MA NGŨ HẢI
Ma gà hay có tên gọi khác là ma chài hoặc ma ngũ hải, vốn có nguồn gốc từ một số dân tộc miền núi Lạng Sơn như Tày, Nùng…Đây cũng chính là một trong những điều bí ẩn lớn nhất tại các bản làng vùng cao. Những người hay tin vào sự tồn tại của ma gà cho rằng, ma gà được sử dụng như một loại bùa ngải có tác dụng sẽ đem lại may mắn cho gia chủ hoặc trù ếm những kẻ thù từ xa. Kẻ nào bị nguyền có thể gặp phải trăm vàn những xui xẻo tai họa như bệnh tật, tai nạn, bị thù ghét thậm chí có thể chết…
Cho đến tận bây giờ, chưa từng có một ai biết hình dạng thật sự của con “ ma gà ”, tất cả đều chỉ dựa vào những câu truyện truyền miệng từ đời này qua đời khác, để rồi nó trở thành một hủ tục kinh dị, đáng sợ ăn sâu vào tiềm thức những người dân vùng cao. Tất cả những người tin vào “ma gà” đều hiểu rằng không phải ai cũng “nuôi” được ma gà, chỉ có những người sinh ra trong những gia tộc, dòng họ vốn có truyền thống nuôi “ma” truyền lại mới có thể nuôi được mà gà.
Ma gà thường được nuôi trong một cái hũ sành, để ở một xó xỉnh tăm tối nhất, kín đáo nhất của một ngôi nhà, cái hũ này sẽ được đậy kín . Mỗi tháng, vào một ngày nào đó nhất định, người nuôi “ma gà” tắm rửa sạch sẽ, khấn vái cúng lễ cho “ma” ăn, thức ăn thường là một con gà còn sống. Nếu đến ngày đó, “ma” không được ăn gì thì cũng phải “nhập” được vào một ai hoặc một con vật bất kỳ nào đó, nếu không có thể chính gia chủ sẽ phải thế mạng. Ai một khi đã bị con ma gà nhập vào, phải mời thầy cúng làm lễ để trừ tà.
MA XÓ TÂY BẮC
Ma xó có nguồn gốc từ các dân tộc thiểu số ở vùng thượng du Tây Bắc, tại xứ Mán, Mèo. Khi nhà có người chết thì thầy mo sẽ bó xác chết cho cứng lại rồi bỏ vào một cái quan tài dựng đứng đặt ở một góc tối của ngôi nhà (loại quan tài này thường được tạo thành từ một thân cây to rỗng ruột). Các thầy mo sẽ cúng cơm cho ma ăn hàng ngày và ngày nào cũng gọi tên của ma cho đến khi con ma này trả lời lại thầy mo bằng một hình thức tương tác tâm linh đầy bí ẩn khó giải thích.
Sau một khoảng thời gian tương đối dài như thế, thầy mo sẽ dần dần dạy cho con ma xó cách thức để giữ nhà, và khi thành công thì có mở cửa nhà cũng không ai dám vào nhà mà phá phách, trộm cắp hay làm gì trong nhà.
Theo truyền thuyết từ xa xưa, ma xó vốn có uy lực rất lớn, ma xó có khả năng bẻ gãy cổ một người trưởng thành chỉ trong tích tắc. Khi một ai đó tự ý bước vào nhà và chạm vào bất kỳ đồ vật nào của người bản xứ lúc vắng chủ nhà, ma xó có thể làm kẻ không mời đó trào máu ra thất khiếu mà chết đứng tại chỗ ! MA LAI – MA LAI BA KHOANG
Ma lai hay còn gọi là ma lai ba khoang là loại ma trong truyền thuyết, chuyên đi ăn phân, nội tạng của người chết hay súc vật. Tương truyền Ma lai ba khoang thường là những cô gái xinh đẹp ở vùng Tây Bắc, khu vực giáp ranh với xứ Lào, đây là những thiếu nữ cực kì xinh đẹp, diễm lệ với cổ cao ba ngấn đỏ hồng …. nhưng nếu gần gũi lúc nào cũng có một cảm giác phảng phất mùi tanh tưởi…
Dân gian thường đồn đại rằng vào những đêm trăng khuyết, khi mà mọi người đều an giấc… chiếc đầu của cô gái này sẽ tách rời khỏi thân mình cùng với ba đốt sống ở cổ, mang theo nguyên cả bộ lục phủ ngũ tạng, đặc biệt là cả bộ ruột gan lòng thòng mà không mất nhiểu máu!….
Ma lai sẽ bay trong màn sương qua các bụi rậm để tìm phân hay hay đàm rải của con nguời thải ra mà ăn… Nếu tìm không có phân người thì nó sẽ tạm dùng cứt trâu còn lầy hay là những xác cóc nhái chết sình trương… Ma lai sẽ phải bay về và nhập lại thân mình trước khi giờ Dần đến (từ 2-4 giờ sáng) vì nếu có ánh sáng mặt trời xuất hiện chiếu vào bộ ruột của nó, con ma lai sẽ bị chết ngay lập tức.
Nhiều người cho rằng khi lật úp cái xác của ma lại trong lúc nó đã tách khỏi xác thì con ma lai sẽ không thể nhập vào xác được mà phải năn nỉ kẻ đã úp xác nó lật lai cho nó, nếu kẻ ấy muốn nó chết thì chỉ cần để nguyên cái xác và đến lúc mặt trời lên tự khắc từ cổ thân hình đang nằm sấp kia sẻ trào hết máu ra…lúc ấy là hết đời thiếu nữ Ma lai xinh đẹp.
MA DA – MA NƯỚC
Có thể phân loại ma này thuộc dạng quái vật nước do môi trường sinh sống là ẩn mình dưới nước. Do Việt Nam là một đất nước có hệ thống sông ngòi chằng chịt nên việc con người bị chết đuối xảy ra thường xuyên nên dân gian kể nhau nghe câu chuyện ma da để hù dọa, răn đe lũ con nít không sợ nước chăng …?
Ma da này được miêu tả như sau: Khi bạn bơi dưới nước nơi tại nơi hoang vắng hay bơi qua một khúc sông chỉ có một mình thì ma da sẽ xuất hiện từ phía bên dưới, nó sẽ kéo cẳng chân bạn lôi sâu xuống dưới nước, và kết quả là bạn chết ngộp. Có nơi miêu tả ma da có hình dạng như một đứa trẻ con, còn có nơi thì nó như một tấm vải đen to lớn, có nơi lại ví nó có màu xanh, trơn nhớt kiểu như rong rêu bám dưới đáy sông. Nhưng dù gì đi nữa thì với một tình trạng chết do đuối nước thường diễn ra thì câu chuyện về ma da sẽ vẫn được nhắc đến và luôn đáng sợ.
BÓNG ĐÈ – MA BÓNG ĐÈ
“Bóng đè” hay còn gọi là ma bóng đè vốn không gây nguy hiểm đến con người. Theo mô tả của rất nhiều người từng bị bóng đè thì ma bóng đè có hình dáng như con người, đen như màn đêm (nhiều người bị đè nhưng không quan sát được). Khi bạn đang chìm vào trong một giấc ngủ sâu thì bạn dễ bị rơi vào trạng thái mơ màng, có thể bạn sẽ có cảm giác như thấy mình bị rơi từ trên cao xuống đất, hoặc thấy bị một ai đó bóp cổ, hay bị chó đuổi, rắn rết tấn công… bạn rất muốn chạy mà không thể nhúc nhích nổi.
Có người cảm thấy như nghe có sức mạnh hay ai đó đè lên người mà không thể nào đẩy ra được, bạn khó thở, hoặc có khi bị ảo giác nhìn thấy những hình ảnh khủng khiếp, hoặc có thể còn nghe được những âm thanh bí ẩn. Có người còn thấy đường như có ai đó đứng, ngồi ngay bên cạnh hay cảm giác như bị đẩy ngã ra khỏi giường,… Đó chính là hiện tượng “bóng đè” mà mỗi người ít nhất 1 lần trong đời phải trải qua.
Về mặt lý giải khoa học, có rất nhiều nguyên nhân để bóng đè xảy ra. Nguyên nhân chính chủ yếu là do căng thẳng tâm lý, lo lắng hay stress do sức áp từ cuộc sống thường ngày, do đảo lộn chu trình thông thường của giấc ngủ hay sự thay đổi về từ trường nơi bạn mới đến, do đồng hồ sinh học thay đổi, những yếu tố này kích thích lên vỏ não và dễ gây ra hiện tượng bóng đè. Ngay cả tư thế nằm ngủ, người có thói quen để tay lên ngực khi ngủ sẽ gây khó khăn cho việc thở và dễ bị bóng đè. Cà phê và rượu cũng là tác nhân dễ gây nên bóng đè. Cũng có khi hiện tượng bóng đè là dấu hiệu của một số bệnh tim mạch nhưng những trường hợp này chiếm rất ít.
Ngoài những loại ma đã kể trên, còn có:
+ Ma men là vong hồn của những người say khi chết thành ma vẫn thường hay lôi kéo người khác say sưa tới chết giống họ.
+ Ma thần vòng là hồn ma của những người chết do thắt cổ sau đó xui khiến người khác cũng thắt cổ tự tử chết như họ.
+ Ma trành hay còn được gọi là ma cọp dữ, thường chết do cọp ăn thịt và bây giờ tìm dẫn cọp bắt ăn người khác để nó được đầu thai…
và còn nhiều loại ma khác như ma le, ma hời, ma lon…
Bài viết này chỉ dựa trên quan điểm của tác giả, có tham khảo nhiều nguồn thông tin khác nhau và chỉ được coi là thông tin tham khảo.
Nguồn: Tamlinh