Dù không tính toán giỏi như những người Ai Cập cổ đại nhưng những người La Mã lại là những thiên tài trong việc tạo hình, thí nghiệm, thiết kế và xây dựng nên nhiều công trình kiến trúc để đời khiến nhân loại hôm nay không ngớt lời khen ngợi.
Đế chế La Mã cổ đại ( hay còn gọi là Rome) là một trong những nền văn minh huy hoàng và phồn thịnh nhất thế giới cổ đại, không những khoa học – kỹ thuật phát triển vượt bậc mà những phát minh sáng tạo của người La Mã cổ đại vẫn còn được lưu giữ và ứng dụng cho đến ngày nay.
Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu những phát minh vĩ đại nhất trong lịch sử của đế chế La Mã hùng mạnh.
1. Kiến trúc mái vòm
Mái vòm là một kết cấu kiến trúc rất phổ biến thời La Mã cổ đại, ban đầu người ta chỉ xếp các viên đá cồng lên nhau nhưng sau này với sự thay đổi về nhận thức thì những mái vòm bắt đầu được xây dựng. Con người bắt đầu sử dụng đất sét và gạch, tạo nên những kiến trúc vòm độc đáo, một trong những biểu tượng của kiến trúc vòm chính là đấu trường La Mã Colosseum tuyệt đẹp.
Đấu trường La Mã nổi tiếng với cấu trúc mái vòm tuyệt đẹp. (Ảnh: blogs.spectator.co.uk)
Nhìn bề ngoài các kiến trúc mái vòm nhìn có vẻ khá đồ sộ nhưng kiến trúc bên trong lại là đỉnh cao của kiến trúc với gạch:
Xuất phát từ một điểm trung tâm trên trần nhà, các mái vòm tỏa rộng ra theo không gian vòm, tạo nên cảm giác không gian 3 chiều khi quan sát lên trần nhà.
Trung tâm của mái vòm có thể kín hoặc hở, nhờ đó làm cho không gian bên trong của mái vòm rộng rãi và sáng sủa hơn các kiến trúc đồ sộ như kim tự tháp hoặc đền Parthenon.
Để có được những lớp vỏ chắc chắn như vậy, người La Mã đã sử dụng nhiều bê tông trong khi thiết kế công trình.
Kiến trúc bên trong của các mái vòm thật sự là đỉnh cao của xây dựng. (Ảnh: Quà tặng YCN – YCN Media)
Ngay cả sau khi Đế chế La Mã sụp đổ thì kiến trúc vòm, nhiều nhà thờ và các đài kỷ niệm được xây dựng trong thời Trung Cổ đã sử dụng kiến trúc vòm vẫn còn tồn tại cho tới ngày nay.
2. Bê tông
Bê tông là một tuyệt tác của người La Mã cổ đại, thành phần chính của nó bao gồm cao su, vôi sống, cát và tro bụi núi lửa – những nguyên liệu này kết hợp lại tạo thành một hỗn hợp vô cùng bền vững và hơn rất nhiều so với bê tông ngày nay.
Để kiểm chứng điều này, các nhà nghiên cứu đã tạo nên một hỗn hợp vữa và để nó đông chắc lại trong vòng 6 tháng. Khi quan sát bằng kính hiển vi, họ phát hiện những đám khoáng chất dày đặc đang hình thành trong quá trình trộn vữa của người La Mã. Những tinh thể strätlingite (xi măng), hình thành bởi cát núi lửa khi nó hòa trộn với đá vôi, đã giúp ngăn chặn các vết nứt phát triển rộng hơn bằng cách gia cố thêm cho vùng tiếp giáp giữa các bề mặt, vốn là những liên kết yếu bên trong khối bê tông.
Hình ảnh phóng đại của một mảnh bê tông La Mã gồm đá vôi, cát núi lửa và đá. (Ảnh: Pinterest)
Phương pháp này không chỉ giúp bê tông tồn tại lâu hơn mà còn không gây ảnh hưởng xấu đến môi trường trong quá trình sản xuất, bởi hỗn hợp chỉ cần nung đến 900 độ C (thay vì 1.450 độ C như bê tông hiện đại).
Chính đặc điểm nổi bật này đã giúp người La Mã xây dựng nên những công trình kiến trúc vĩ đại và kiên cố, dù trải qua thời gian rất lâu mà chúng vẫn giữ được sự nguyên vẹn.
Đấu trường Colossium, Rome. Một công trình hoành tráng xây dựng bằng bê-tông La Mã. (Ảnh: BigStockPhoto)
Đền Pantheon là một công trình bê tông lớn đã tồn tại qua gần 2.000 năm. (Ảnh: BigStockPhoto)
Đây có thể coi là một phát minh vượt bậc của người La Mã mà con người ngày nay không thể nào nghĩ ra được.
3. Vũ khí công thành
Nếu ai đã từng chơi game đế chế Aoe2 hay các trò chơi chiến tranh minh họa thời Trung cổ thì không còn xa lạ với các loại vũ khí như máy bắn đá hay máy bắn tên. Đây là 2 loại vũ khí công thành rất nổi tiếng của người La Mã trong lịch sử. Bằng cách căng một sợi dây cung trên một cơ cấu giá đỡ, khi dây cung bung ra có thể bắn được mũi tên, hoặc đá trúng đích ở khoảng cách 457 mét với uy lực sát thương lớn.
Máy bắn đá cũng dựa trên sức căng của dây buộc vào đòn bẩy để ném đi những viên đá tròn hoặc đá lửa. (Ảnh: help.madmoo.com)
Máy bắn tên có thể bắn lao hoặc các mũi tên cỡ lớn để bắn hạ quân địch hoặc những công trình cỡ nhỏ khi quân đội công thành. (Ảnh: Genk)
Những thành trì nhỏ và mỏng dường như không thể trụ nổi qua một đợt tấn công từ máy bắn đá của quân lính La Mã. Với độ chính xác cao và tầm đánh cao hơn thì máy bắn tên cho thấy sự đáng sợ của nó khiến những ai nghe danh Đội quân La Mã đều khiếp đảm.
4. Đường xá
Nếu so sánh đường nhựa ngày nay với những con đường cổ xưa thời La Mã thì đường nhựa ngày nay không có “cửa” bởi đường xá thời La Mã được xây dưng hết sức chắc chắn và bề vững.
Nguyên liệu mà người La Mã xây dựng đường xá gồm sỏi, cát và đá granite, không chỉ vậy họ còn rất cầu kỳ và công phu trong quá trình thi công:
“Đầu tiên họ đào sâu 3 mét ở địa hình mà họ dự kiến làm đường, sau đó các rãnh sâu này sẽ được lấp đầy bằng đá nặng. Cát hoặc sỏi sẽ được phủ lên lớp đá này. Sau cùng, phần trên cùng của đường sẽ được ốp các miếng đá phẳng, xen kẽ các rãnh cho nước chảy qua.”
Đường xá mà người La Mã cổ đại xây dựng vô cùng bền và chắc. (Ảnh: VietQ.vn)
Nói cho cùng là những con đường này dày 3m và gần như không bị bào mòn dù trải qua thời gian rất lâu. Hơn nữa người La Mã cũng quan tâm đến “thẩm mỹ”, một khi họ đã dứt khoát xây đường thì sẽ san bằng tất cả để tạo không gian thoáng đãng cho con đường.
Người La Mã xây dựng khoảng 55.000 dặm đường, trong đó rất nhiều con đường vẫn còn được sử dụng ngày nay.
5. Hệ thống thoát nước
Người La Mã cổ đại đã biết cách tạo ra những đường dẫn nước vào các thành phố và xây dựng những ống cống để thoát chất thải. Các phòng tắm ở La Mã và các hệ thống cống rãnh hiện đại nhất thời bấy giờ cho thấy người La Mã rất quan tâm đến việc giữ vệ sinh cá nhân và sức khoẻ cộng đồng.
Hệ thống thoát nước tiên tiến thời đó của người La Mã. (Ảnh: World of Players)
Ví dụ:
Cloaca Maxima vốn là một kênh để xả nước thải ban đầu. Sau này do nhu cầu các đường thoát nước tăng, người La Mã quyết định mở rộng hệ thống cống này càng nhiều càng tốt để dự trù cho các nhu cầu tương lai. Hệ thống cống ngày càng được mở rộng và ăn sâu vào trung tâm thành phố.
Kênh Cloaca Maxima. (Ảnh: Flickr)
Theo các nhà khảo cổ học, hệ thống này không đơn giản chỉ là đường dẫn nước thải mà còn có thể sử dụng cho nhiều mục đích khác nhau như đường hầm thoát hiểm.
6. Sàn giữ nhiệt
Nhắc đến sưởi ấm thì người ta nghĩ ngay đến lò sưởi hay điều hòa không khí. Tuy nhiên cách đây hàng nghìn năm thì người đâu có điều hào hay lò sưởi như bây giờ, thứ duy nhất có thể giúp người La Mã sưởi ấm là lửa. Vậy họ đã làm gì để giữ nhiệt?
Người La Mã cổ đại cũng có “điều hòa nhiệt độ” của riêng mình là các lò sưởi đặt dưới sàn hoặc giấu trong các cột đất sét trong nhà. Lò sưởi này thường là 1 bể nước nóng. Khi đun sôi nước, khí nóng và hơi nước sẽ lan tỏa từ dưới sàn lên trên toàn bộ căn nhà và làm ấm nhanh chóng.
Thiết kế lò sưởi thông minh của người La Mã cổ đại. (Ảnh: Pinterest)
Thiết kế này cho thấy trí tuệ siêu phàm của người La Mã cổ đại.
7. Ký tự La Mã
Người La Mã đã phát minh và sử dụng hệ thống các chữ cái La Tinh thay vì các con số, chữ La Mã không có số 0, hệ thống chữ số La Mã chủ yếu được dùng trong thời cổ đại. Khi đế chế La Mã sụp đổ, nó vẫn được sử dụng và chỉnh sửa vào thời Trung Cổ để biến nó thành chữ La Mã mà chúng ta sử dụng ngày nay.
Chữ cái La Mã đang được sử dụng phổ biến hiện nay. (Ảnh: blogger)
8. Bánh xe nước
Người La Mã cổ đại đã rất nổi tiếng vì chế tạo ra những thiết bị sử dụng sức nước để vận hành như cưa, máy xay bột, tua bin. Nhưng có lẽ thiết bị kinh điển của những người La Mã đã từng phát minh ra là nhà nổi bánh xe nước (floating mill). Các nhả nổi với bánh xe nước được xây dựng ngay giữa dòng sông, nhờ đó dòng chảy của nước sẽ quay bánh xe. Các nhà nổi bánh xe nước này được sử dụng để xay ngũ cốc.
Bánh xe nước của người La Mã cổ đại. (Ảnh: Wikimedia Commons)
Nhờ có phát minh này từng cứu cả thành Gothic vào năm 537 SCN sau khi dân chúng trong thành bị bao vây và không nhận được sự tiếp ứng lương thực.
9. Cầu phao
Hành quân thần tốc là 1 trong số những yếu tố bất ngờ có thể thay đổi cục diện trong các trận đánh La Mã, đây là chiến lược được quân đội La Mã sử dụng trong nhiều cuộc chiến. Và cầu phao cũng ra đời từ đây.
Cầu phao được quân La Mã sử dụng nhiều trong chiến tranh. (Ảnh: Pinterest)
Rất đơn giản vì nó tốn ít công sức, hầu như không phải can thiệp lên địa hình. Vì vậy cầu phao được sử dụng nhiều để quân La Mã áp dụng chiến thuật hành quân thần tốc vì tính cơ động của nó.
Ví dụ: Chiếc cầu phao dài nhất từng được xây dựng bởi Julius Caesar vào năm 55 TCN với chiều dài 400 m bắc qua sông Rhine.
10. Đường ống dẫn nước
Đường ống dẫn nước cũng là một công trình làm cho tên tuổi của người La Mã cổ đi vào lịch sử. Ở các thành phố lớn khi đó để giải quyết tình trạng thiếu nước sinh hoạt, nhất là vào mùa khô, các kỹ sư La Mã cổ đã xây dựng hệ thống đường ống dẫn nước chôn ngay dưới chân cầu, dưới các nguồn nước thông thường. Các đường ống nước này sẽ mang nước từ Rome đi đến các vùng ngoại ô xung quanh. Tổng chiều dài của hệ thống đường ống dẫn nước của người La Mã lên đến 402km.
Người La Mã cổ đại đã xây dựng những đường ống dẫn nước dưới chân cầu để cung cấp nước sinh hoạt. (Ảnh: The Presurfer – blogger)
Có thể nói rằng những phát minh này đã tạo nên một nên một đế chế La Mã hùng mạnh và phồn thịnh trong quá khứ. Nó cho thấy trí huệ siêu phàm của người xưa không thua kém gì chúng ta hôm nay.
Nguồn: ĐKN