Một nghiên cứu mới bằng cách bắn hàng tỷ tia laser xuống mặt đất, các nhà khoa học đã phát hiện ra bằng chứng về một nền văn minh huy hoàng của người Maya cổ đại sống ở phía bắc bán đảo Yucatán ở Mexico.
Cuộc khảo sát bằng tia laser cho thấy tại một vùng đồi núi phía bắc Yucatán, được gọi là Puuc (phát âm là “Pook”), người Maya đã xây dựng các công trình rất độc đáo, bao gồm các hồ chứa nhân tạo, hơn 1.200 lò nướng, 8.000 ngôi nhà đã được xây dựng cùng với ruộng bậc thang để trồng trọt. Người Maya cổ đại cũng khai thác đá ở đó.
Hình ảnh 3D của Kom, một tàn tích ít được biết đến ở phía đông Kiuic mà người Maya đã xây dựng ở vùng Puuc. Tòa nhà, có thể ban đầu là hình chữ L, có ba phòng được bổ sung vào thời gian sau đó. (Hình ảnh: Được phép của Proyecto Arqueológico Regional de Bolonchén)
Trưởng nhóm nghiên cứu William Ringle, giáo sư về nhân chủng học tại Đại học Davidson ở Bắc Carolina, cho biết trên tạp chí Live Science: “Có vẻ như đây là một khu vực rất thịnh vượng vì chúng tôi có tất cả các bằng chứng về những ngôi nhà xây [bằng đá]. Có vẻ như mọi người đã có thể tiếp cận những gì họ cần”.
Hơn nữa, người Maya ở Puuc đã xây dựng bốn đô thị lớn có niên đại từ thời Trung Cổ (700 TCN đến 450 TCN) và các trung tâm dân cư có niên đại từ 600 đến 750 sau Công nguyên, trong thời kỳ Hậu Cổ điển. Phân tích dữ liệu laser cho thấy những công trình này được thiết kế rất độc đáo mà không thấy ở các vùng Maya khác.
Các nhà nghiên cứu đã biết về các khu định cư của người Maya cổ đại ở Puuc từ những năm 1840, nhưng chưa bao giờ có một cuộc khảo sát toàn diện về khu vực này cho đến nay. Bằng công nghệ lidar, một thiết bị trên máy bay bắn tia laser xuống mặt đất; những tia laser này có thể đi xuyên qua bất kỳ thảm thực vật nào và sau đó phản xạ trở lại máy sau khi chúng va vào một vật thể rắn, chẳng hạn như đá hoặc một cấu trúc cổ đại do con người tạo ra. Bằng cách tính toán thời gian để ánh sáng laser quay trở lại máy, phần mềm có thể tạo ra một bản đồ địa hình 3D chi tiết.
Trước khi tiến hành cuộc khảo sát lidar vào tháng 5 năm 2017, Ringle và các đồng nghiệp của mình – Tomás Gallareta Negrón, một nhà khảo cổ học tại Viện Nhân chủng học và Lịch sử Quốc gia ở Mérida, Mexico, và George Bey, một nhà nhân chủng học tại Đại học Millsaps ở Mississippi, người không tham gia vào nghiên cứu mới – nhưng ông đã dành khoảng 20 năm để thực hiện các nghiên cứu cơ bản vùng Puuc.
Ringle cho biết: “Ở đây, chúng tôi đã bố trí một thiết bị bay trên vùng này trong hai ngày để phục vụ cho cuộc khảo sát lidar, và chúng tôi đã thu được những dữ liệu nhiều hơn cả những gì mà chúng tôi có thể thu được trong … cả đời của mình”.
Hình ảnh kỹ thuật số 3D của cung điện Labna ở vùng Puuc. (Hình ảnh: Proyecto Arqueológico Regional de Bolonchén; Ringle et al. PLOS One (2021); CC by 4.0)
Phân tích các bản đồ lidar trong khoảng 237 km vuông cho thấy có 7.900 khu vực nhà ở, bao gồm cả trên những ngọn đồi của khu vực, cho thấy rằng người Puuc có dân số lớn tập trung chủ yếu trên các khu vực khác nhau, ở các vùng xa trung tâm cũng chỉ có một vài gia đình. Nhiều công trình kiến trúc nhà ở vẫn có các đường vân đá đánh dấu các phòng khác nhau – mỗi nhà có khoảng 2-3 phòng. Các nhà nghiên cứu cho biết: ”Các chi tiết này cho thấy Puuc có thể là một trong những khu dân cư đông đúc nhất trong vùng đất thấp Maya”, một khu vực bao gồm các phần của Mexico, Guatemala và Belize ngày nay.
Hơn nữa, nhóm nghiên cứu không tìm thấy bất kỳ bằng chứng nào cho thấy giới thượng lưu sống trong các khu dân cư giàu có. Ringle nói: “Không phải là tất cả những người có địa vị cao sống ở trung tâm và càng xa trung tâm thì dân cư nghèo hơn”. Đúng hơn, “chúng tôi thấy có sự phân bố đồng đều các giai tầng trong cùng cộng đồng dân cư”.
Các nhà nghiên cứu cho rằng, mặc dù có dân cư đông đúc, nhưng có vẻ như người dân trong vùng Puuc chủ yếu sống yên bình; các cộng đồng là khá gần nhau – thường là khoảng 5 đến 10km – nhưng không có bất kỳ bằng chứng nào về cấu trúc phòng thủ bên trong. Ringle cho biết: “Có những hình ảnh của các chiến binh trên một số tác phẩm điêu khắc, nhưng nó không đến mức khiến mọi người phòng thủ với những người hàng xóm của họ”.
Thách thức về nguồn nước ở nền văn minh Maya cổ đại
Ringle cho biết: “Một khu vực đông dân cư cần rất nhiều nước, nhưng Puuc, giống như phần còn lại của Yucatan, phần lớn nằm trên vùng có cấu tạo địa chất là đá vôi, một loại đá xốp. Bởi vì không có nước sông hồ, vì vậy, trên toàn bộ bán đảo phía bắc, mọi người đã phải tìm những cách khác để có nước sinh hoạt”.
Do Puuc nằm trên một khu vực đồi núi và nhô cao, khiến nó cao hơn mực nước ngầm. Để giải quyết vấn đề này, người Maya đã xây dựng các “chultunes”, là các bể chứa, được lót bằng vữa trát để thu nước mưa. Người Maya cũng xây dựng các “aguadas” là các hồ chứa, với các kênh dài thoát nước. Công nghệ lidar cho thấy một số kênh này dài vài trăm mét”, mở rộng đáng kể diện tích thoát nước của aguada”. Các nhà nghiên cứu cho biết, hình ảnh lidar tiết lộ rằng rất ít khu định cư được xây dựng gần các hồ nước aguada – chỉ có 19 khu vực làm nhà ở cách aguada trong vòng 100 mét, vì vậy có lẽ việc định cư gần aguada không được khuyến khích.
Tuy nhiên, công nghệ lidar cho thấy 30% trong những khu nhà ở là trong vòng 1 km của một hồ chứa Aguada và 64% là trong vòng 2 km. Các nhà nghiên cứu cho biết: Mặc dù rất ấn tượng, phát hiện đó có nghĩa là hơn một phần ba khu vực khác xa với aguada, mặc dù có thể những người sống trong những ngôi nhà này đã có quyền truy cập vào một aguada nằm ngoài khu vực khảo sát của lidar.
Công nghiệp nung đá và ruộng bậc thang ở nền văn minh Maya cổ đại
Công nghệ lidar cho thấy bằng chứng về “một ngành công nghiệp sản xuất đá thâm canh và phổ biến”, bao gồm các mỏ đá và 1.232 lò nướng hình tròn, có khả năng được sử dụng để nung đá sa thạch để có thể sản xuất vôi, hoặc oxit canxi. Vôi này có lẽ được sử dụng để làm vữa xây dựng và giúp làm mềm ngô, có thể làm cho các chất dinh dưỡng của nó dễ hấp thụ hơn.
Ringle cho biết: “Khi mọi người ở dưới đó nấu ngô, họ thường ngâm nó trong vôi vào đêm hôm trước để làm mềm một chút, và sau đó họ sẽ nghiền nó. Vì vậy, vôi là một mặt hàng cần thiết, ngay cả ở cấp độ hộ gia đình”.
Ringle cho biết thêm, số lượng lò nướng đã tiết lộ là đáng ngạc nhiên. Trước đây, các cuộc khảo sát trên mặt đất chỉ phát hiện ra khoảng 40 mẫu. Ông nói: “với lidar, chúng tôi có hơn 1.230 mẫu, chúng ở khắp nơi. Và điều đó cho thấy rằng đó là một ngành công nghiệp khá lớn ở Puuc”.
Nghiên cứu khác cho thấy những lò này có thể hoạt động bằng cách sử dụng rất ít củi. Ringle cho biết: “Nó cho chúng tôi biết rằng mọi người có thể đã có nguyên liệu [nhiên liệu] thô khá gần trong tầm tay. Họ đã không đốt cháy toàn bộ khu rừng – họ vẫn có thể đi bộ và lấy nhiên liệu và quay trở lại cộng đồng của họ và làm những việc như thế này”.
Nhóm nghiên cứu cho biết: “bằng chứng rõ ràng đầu tiên về ruộng bậc thang ở Puuc, là ở phía bắc Yucatan”. Tuy nhiên, mặc dù khu vực có hàng trăm ngọn đồi, chỉ có 8 ngọn đồi là ruộng bậc thang để canh tác, điều này cho thấy tập tục này không phổ biến ở Puuc.
Quản lý thiên nhiên ở nền văn minh Maya cổ đại ở Puuc
Nhiều khu dân cư tập trung ở Puuc được gọi là khu phức hợp cư dân Puuc, bao gồm một số tòa nhà bao quanh một quảng trường được kết nối với các đường dốc. Ringle cho biết các khu phức hợp dân cư Puuc này có xu hướng nằm dọc theo những con đường này.
Thomas Garrison, một trợ lý giáo sư tại Khoa Địa lý và Môi trường tại Đại học Texas, người chuyên về công nghệ viễn thám lidar, nhưng không tham gia vào nghiên cứu, cho biết nghiên cứu mới này “rất toàn diện”, tiết lộ thông tin mới về người Maya nói chung, cũng như các hoạt động cụ thể của người Maya khu vực Puuc.
Garrison cho biết trên Live Science: “Nền văn minh Maya cổ đại đã tồn tại hơn 2.500 năm, trước khi người dân bỏ thành phố của họ một cách bí ẩn. Có rất nhiều giả thuyết cho lý do tại sao điều này xảy ra. “[Nhưng] các câu chuyện đưa ra rằng người Maya quản lý sai phạm tài nguyên thiên nhiên và điều này dẫn đến sự diệt vong của chính họ”. Tuy nhiên, nghiên cứu cho thấy, người Maya ở vùng Puuc “quản lý rất tỉ mỉ tài nguyên rừng và kiểm soát chặt chẽ việc quản lý nước”.
Nghiên cứu được công bố trực tuyến hôm thứ Tư (28 tháng 4) trên tạp chí PLOS One.
Nguồn: NTDVN
- Bí ẩn Atlantis và nền văn minh Maya(P1)
- 7 nền văn minh cổ đại có công nghệ tiên tiến đã biến mất bí ẩn, theo các nhà sử học và khảo cổ học
- 6 nền văn minh cổ đại biến mất một cách bí ẩn