Suốt hơn 200 trăm năm sau khi được phát hiện lần đầu tiên, cho đến nay các nhà khoa học vẫn chưa giải thích được nguồn gốc và công dụng của khối đa diện Doecahedron thời La Mã cổ đại.
Dodecahedron La Mã là khối nhỏ, rỗng, được làm bằng đồng hoặc đôi khi bằng đá với hình dạng là khối mười hai mặt, mỗi mặt là một ngũ giác đều. Khối đa diện này còn được trang trí bằng chuỗi các hình cầu nhỏ tại mỗi đỉnh của ngũ giác. Trong phần lớn hiện vật được tìm thấy, trên mặt các ngũ giác đều có các lỗ hình tròn.
Khối đa diện thời La mã có niên đại từ khoảng thế kỷ thứ 2 hoặc thế kỷ thứ 3 SCN, có kích thước thường từ 4 đến 11 cm. Cho đến nay, người ta đã tìm thấy hơn một trăm hiện vật loại này ở Anh, Bỉ, Đức, Pháp, Luxembourg, Hà Lan, Áo, Thụy Sĩ và Hungary.
Một khối thập nhị diện không hoàn chỉnh làm bằng hợp kim đồng đỏ (1 – 400 SCN) được phát hiện bởi người dò tìm kim loại ở Yorkshire, Anh. (Ảnh: Plimbi.com)
Và câu hỏi lớn nhất hiện nay khiến các nhà khoa học vẫn đang đau đầu tìm câu trả lời là ai đã chế tạo những khối thập nhị diện này? Nó được dùng với mục đích gì?
Khó lạ càng thêm khó vì hiện nay không có một tài liệu hay ghi chú nào nào về thời gian nó được tạo ra, vì vậy công dụng của vật thể với hình dạng kì lạ này vẫn chưa được xác định.
Tuy nhiên, trong những thế kỉ qua, nhiều giả thuyết và suy đoán về vật thể đã được đưa ra như: làm giá đỡ nến (sáp được tìm thấy bên trong một mẫu vật), súc sắc, công cụ đo đạc, thiết bị xác định thời gian gieo hạt vụ đông tối ưu, thiết bị đo đường kính ống nước hoặc biểu tượng đánh dấu căn cứ, đồ trang trí quyền trượng hoặc gậy quyền, món đồ chơi ném và bắt bằng gậy hoặc đơn giản chỉ là một tác phẩm điêu khắc dạng khối hình học.
Một trong những giả thuyết được các nhà khoa học đồng tình là khối thập nhị diện La Mã được dùng như một thiết bị đo đạc, hay chính xác hơn là đo khoảng cách trên chiến trường. Chức năng chính của nó là tính toán quỹ đạo bay của đường đạn, điều này có thể giải thích rõ sự khác nhau về kích thước của các lỗ tròn trên mặt ngũ giác.
(Ảnh: chainimage.com)
Hay một giả thuyết tương tự khác là khối thập nhị diện chỉ được dùng như một thiết bị đo đạc và san lấp mặt bằng. Dù vậy, đó chỉ là những suy luận ban đầu và chưa có bất cứ một bằng chững cụ thể nào chứng minh 2 giả thuyết trên.
Còn một giả thuyết thú vị hơn được đưa ra là khối thập nhị diện được dùng làm thiết bị thiên văn để xác định ngày gieo hạt tối ưu cho mùa đông.
Theo GMC Wagemans : “Khối thập nhị diện là một thiết bị đo đạc thiên văn được dùng đề đo các góc chiếu của ánh sáng Mặt Trời, từ đó có thể xác định chính xác thời gian trong vị xuân và vụ thu. Đây là công việc đóng vai trò quan trọng trong sản xuất nông nghiệp”.
Tuy vậy, giả thuyết này cũng gây nhiều tranh cãi vì nhiều người cho rằng việc sử dụng nó như một dụng cụ đo lường cho bất kỳ một mục đích nào đều không thực tế bởi khối thập nhị diện không được tiêu chuẩn hóa và nó cũng có nhiều cách sắp xếp khác nhau.
Một khối thập nhị diện La Mã được tìm thấy ở Bonn, Đức. (Ảnh: Pikabu)
Một giả thuyết khác còn thú vị hơn là khối thập nhị diện La Mã được sử dụng như một hiện vật tôn giáo, là công cụ liêng thiêng từng được sử dụng bởi druid – linh mục, nhà ảo thuật, hay thiền sư trong tôn giáo cổ đại Celtic của người Celt (còn gọi là Xen-tơ – một nhóm đa dạng các bộ lạc, bộ tộc và dân tộc thời Trung Cổ ở châu Âu và từng nói các ngôn ngữ Celt) của Britannia và Caledonia. Tuy nhiên, không có bất cứ tài liệu ghi chép hay bằng chứng khảo cổ nào được phát hiện có thể chững minh quan điểm này.
Liêu đây có thể đây chỉ là một món đồ chơi hay một trò tiêu khiển cho quân lính trong các chiến dịch chiến tranh? Một vài ý kiến khác đề xuất rằng nó là vật thể trung tâm trong một trò chơi (bowl game) tương tự như bóng bầu dục của chúng ta ngày nay, trong đó người chơi sẽ ghi điểm bằng cách ném đá vào những lỗ tròn của khối mười hai mặt.
Tượng ‘Khối thập nhj diện’ ở Tongere, Bỉ làm nổi bật những bí ẩn của khối mười hai mặt La Mã. (Ảnh: Wikimedia Commons)
Trong khi điều bí ẩn vẫn chưa được khám phá thì các nhà khoa học lại phát hiện một vật thể khác tương tự với hình dáng kỳ lạ khiến khó khăn chồng chất khó khăn. Đó là một khối thập nhị diện được Benno Artmann phát hiện, khối này bị nhầm tưởng thành khối mười hai mặt và được bỏ vào trong tầng hầm của viện bảo tàng. Phát hiện này đặt ra câu hỏi khác là liệu có nhiều hiện vật hình học khác như khối hai mươi mặt, hình lục giác, bát giác, …vẫn chưa được tìm thấy ở nơi từng là đế chế La Mã vĩ đại hay không.
Khối hai mươi mặt La Mã được tìm thấy bởi Benno Artman. (Ảnh: Pinterest)
Dù cho nhiều giả thuyết được đưa ra nhưng chưa thể giải thích một cách thỏa đáng, mặc dù vậy có một điều chắc chắn là khối thập nhị diện La Mã được đánh giá cao bởi những người sở hữu. Điều này được chứng minh bởi có rất nhiều khối thập nhị diện được tìm thấy trong các kho báu cùng với tiền xu và các đồ vật giá trị khác.
Có thể chúng ta không bao giờ biết được mục đích thực sự của các khối đa diện thời La Mã, nhưng chúng ta có thể hi vọng rằng những tiến bộ trong khảo cổ học sẽ giúp phát hiện ra thêm các manh mối giúp giải bí ẩn cổ xưa này.
Nguồn: ĐKN