Trái đất có thể là một thực thể thông minh? Các nhà thiên văn học gần đây đã phác thảo cách Trái đất của chúng ta có thể không chỉ sống mà còn có một tâm trí của riêng nó.
Thông qua một “thí nghiệm tưởng tượng”, nhà vật lý thiên văn Adam Frank của Đại học Rochester và các đồng nghiệp đã sử dụng lý thuyết khoa học và các câu hỏi rộng hơn về cách sự sống thay đổi một hành tinh, để đặt ra bốn giai đoạn mô tả quá khứ và tương lai có thể có của Trái đất. (Ảnh minh họa: Pixabay)
Hoạt động tập thể của sự sống trên Trái đất, bao gồm tất cả các vi sinh vật, thực vật và động vật, đã thay đổi hành tinh hành tinh của chúng ta. Chẳng hạn như thực vật: Thực vật “phát minh” ra quá trình quang hợp để tăng cường khả năng sống sót của chúng. Nhưng khi làm như vậy, chúng cũng giải phóng oxy làm thay đổi toàn bộ chức năng của hành tinh. Đây chỉ là một ví dụ về một dạng sống riêng lẻ đã có tác động trên quy mô hành tinh trong quá trình thực hiện các nhiệm vụ của riêng chúng.
Nếu hoạt động tập thể của sự sống – được gọi là sinh quyển – có thể thay đổi thế giới, thì hoạt động tập thể về nhận thức và hành động dựa trên nhận thức này có thể thay đổi cả một hành tinh không? Một khi sinh quyển phát triển, Trái đất sẽ tự thực hiện một cuộc sống của riêng nó. Vậy nếu một hành tinh giống như Trái đất có sự sống của riêng nó, liệu nó cũng có thể có tâm trí của riêng nó hay không?
Đây là những câu hỏi được đặt ra bởi Adam Frank, Giáo sư Vật lý và Thiên văn học tại Đại học Rochester, và các đồng nghiệp của ông trong một bài báo được xuất bản trên International Journal of Astrobiology. Trong bài báo, dựa trên một “thí nghiêm tưởng tượng”, các nhà nghiên cứu thảo luận về cái mà họ gọi là “trí thông minh hành tinh” – hoạt động nhận thức trên quy mô hành tinh. Từ đó, họ nêu ra những ý tưởng mới về cách con người có thể giải quyết các vấn đề toàn cầu như biến đổi khí hậu.
Một ‘thế giới công nghệ chưa trưởng thành’
Các tác giả đã rút ra những ý tưởng như giả thuyết Gaia – đề xuất rằng các sinh vật tương tác với môi trường vô cơ xung quanh của chúng trên Trái Đất để tạo ra một sự tự kết hợp tổng hợp, hệ thống phức tạp giúp duy trì các điều kiện sống trên hành tinh. Từ đó, họ giải thích rằng ngay cả một loài không có khả năng về công nghệ cũng có thể hiển thị trí thông minh hành tinh.
Frank cho biết, ví dụ, nhiều nghiên cứu gần đây đã chỉ ra các rễ cây trong rừng kết nối thông qua mạng lưới nấm ngầm được gọi là mạng nấm rễ. Nếu một phần của rừng cần chất dinh dưỡng, các phần khác sẽ gửi cho cho phần đó những chất dinh dưỡng cần thiết để chúng tồn tại, thông qua mạng lưới nấm rễ. Bằng cách này, rừng duy trì khả năng tồn tại của chính nó.
Hiện tại, nền văn minh của chúng ta được các nhà nghiên cứu gọi là “thế giới công nghệ chưa trưởng thành”, một tập hợp các hệ thống và công nghệ do con người tạo ra, ảnh hưởng trực tiếp đến hành tinh nhưng không tự duy trì. Ví dụ, phần lớn việc sử dụng năng lượng của chúng ta liên quan đến việc tiêu thụ nhiên liệu hóa thạch. Điều này làm suy thoái các đại dương và bầu khí quyển của Trái đất. Công nghệ và năng lượng mà chúng ta sử dụng đang phá hủy hành tinh quê hương của chúng ta, từ đó sẽ hủy diệt chính loài người.
Vì vậy, để tồn tại như một loài, chúng ta cần phải hoạt động tập thể vì lợi ích tốt nhất của hành tinh.
Tuy nhiên, Frank nói, “chúng ta chưa có khả năng phản ứng cộng đồng vì lợi ích tốt nhất của hành tinh. Có trí thông minh trên Trái đất, nhưng chưa có trí thông minh hành tinh”.
Hướng tới một thế giới công nghệ trưởng thành
Các nhà nghiên cứu đã xác định 4 giai đoạn trong quá khứ và tương lai có thể có của Trái đất để minh họa cách trí thông minh hành tinh có thể đóng vai trò như thế nào đối với tương lai lâu dài của nhân loại. Họ cũng chỉ ra rằng các giai đoạn tiến hóa được thúc đẩy bởi trí thông minh hành tinh có thể là đặc điểm của bất kỳ hành tinh nào có sự sống và một nền văn minh công nghệ bền vững.
Giai đoạn 1 – Sinh quyển chưa trưởng thành: Đặc trưng của Trái đất rất sơ khai, hàng tỷ năm trước và trước khi xuất hiện loài có khả năng công nghệ, khi vi sinh vật có mặt nhưng thảm thực vật vẫn chưa hình thành. Có rất ít phản hồi mang tính toàn cầu vì sự sống không thể tác động lên bầu khí quyển, thủy quyển và các hệ thống khác của Trái đất .
Giai đoạn 2 – Sinh quyển trưởng thành: Đặc trưng của Trái đất, cũng có trước khi xuất hiện loài có khả năng công nghệ, từ khoảng 2,5 tỷ đến 540 triệu năm trước. Các lục địa hình thành ổn định, thảm thực vật và quá trình quang hợp phát triển, oxy tích tụ trong khí quyển, và tầng ôzôn xuất hiện. Sinh quyển có ảnh hưởng mạnh mẽ đến Trái đất, có lẽ giúp duy trì khả năng có thể sinh sống được của hành tinh này.
Giai đoạn 3 – Công nghệ chưa hoàn thiện: Đặc trưng của Trái đất bây giờ, với các hệ thống liên lạc, giao thông, công nghệ, điện và máy tính được liên kết với nhau. Tuy nhiên, thế giới công nghệ vẫn chưa trưởng thành vì nó chưa được tích hợp vào các hệ thống khác của Trái đất, chẳng hạn như khí quyển. Thay vào đó, nó hút vật chất và năng lượng từ các hệ thống của Trái đất theo những cách sẽ đưa toàn bộ sang một trạng thái mới mà có khả năng không bao gồm chính tầng công nghệ. Về lâu dài, thế giới công nghệ hiện tại của chúng ta đang hoạt động chống lại chính nó.
Giai đoạn 4 – Công nghệ trưởng thành: Nơi mà Trái đất nên hướng tới trong tương lai, Frank nói, với các hệ thống công nghệ có lợi cho toàn bộ hành tinh, bao gồm cả việc thu hoạch năng lượng trên toàn cầu mà không gây hại cho sinh quyển. Công nghệ trưởng thành cùng phát triển với sinh quyển thành một dạng cho phép cả sinh quyển và công nghệ phát triển mạnh.
Frank nói: “Các hành tinh phát triển qua các giai đoạn chưa trưởng thành và trưởng thành, và trí thông minh của hành tinh là dấu hiệu cho biết thời điểm bạn đến một hành tinh trưởng thành. Câu hỏi trị giá hàng triệu USD là trí thông minh hành tinh trông như thế nào và có ý nghĩa gì đối với chúng ta trong thực tế bởi vì chúng ta chưa biết cách chuyển sang một thế giới công nghệ trưởng thành”.
Hệ thống phức tạp của trí thông minh hành tinh
Mặc dù chúng ta chưa biết cụ thể trí thông minh hành tinh có thể tự biểu hiện như thế nào, nhưng các nhà nghiên cứu lưu ý rằng một thế giới công nghệ trưởng thành liên quan đến việc tích hợp các hệ thống công nghệ với Trái đất thông qua một mạng lưới các vòng phản hồi tạo nên một hệ thống phức tạp.
Nói một cách đơn giản, một hệ thống phức tạp được xây dựng từ các bộ phận nhỏ hơn tương tác theo kiểu sao cho hành vi tổng thể của hệ thống hoàn toàn phụ thuộc vào sự tương tác. Ví dụ về các hệ thống phức tạp bao gồm rừng, Internet, thị trường tài chính và bộ não con người.
Về bản chất của nó, một hệ thống phức tạp có các thuộc tính hoàn toàn mới xuất hiện khi các phần riêng lẻ tương tác với nhau. Chẳng hạn, rất khó để phân biệt tính cách của một con người chỉ bằng cách kiểm tra các tế bào thần kinh trong não của người đó.
Điều đó có nghĩa là rất khó để dự đoán chính xác những đặc tính nào có thể xuất hiện khi các cá nhân hình thành trí thông minh hành tinh. Tuy nhiên, một hệ thống phức tạp như trí thông minh hành tinh, theo các nhà nghiên cứu, sẽ có hai đặc điểm xác định: Nó sẽ có hành vi mới nổi và cần phải tự duy trì.
Frank nói: “Sinh quyển đã tìm ra cách tự tổ chức sự sống từ hàng tỷ năm trước bằng cách tạo ra các hệ thống di chuyển xung quanh nitơ và vận chuyển carbon. Bây giờ chúng ta phải tìm ra cách để có cùng một loại đặc tính tự duy trì với thế giới công nghệ”.
Tìm kiếm sự sống ngoài Trái đất
Mặc dù có một số nỗ lực, bao gồm cả lệnh cấm toàn cầu đối với một số hóa chất gây hại cho môi trường và hướng tới việc sử dụng nhiều năng lượng mặt trời hơn, “chúng ta chưa có trí thông minh hành tinh hoặc một thế giới công nghệ trưởng thành. Nhưng toàn bộ mục đích của nghiên cứu này là để chỉ ra nơi mà chúng ta nên hướng tới”, Frank cho biết.
Ông nói thêm rằng việc đưa ra những câu hỏi này sẽ không chỉ cung cấp thông tin về quá khứ, hiện tại và tương lai tồn tại của sự sống trên Trái đất mà còn giúp ích trong việc tìm kiếm sự sống và các nền văn minh bên ngoài hệ mặt trời của chúng ta.
Frank nói: “Chúng tôi đang nói rằng những nền văn minh công nghệ duy nhất mà chúng ta có thể thấy – những nền văn minh chúng ta nên mong đợi được thấy – là những nền văn minh đã không tự sát, có nghĩa là chúng phải đạt đến giai đoạn của một hành tinh thực sự thông minh”.
Nguồn: KH
- Nghiên cứu của Israel xác nhận cá vàng có thể “lái xe”
- Chuỗi ngày kinh hoàng sau khi chết của những người tự sát
- San lấp mặt bằng, phát hiện “nơi thời gian bị đóng băng” 1.500 năm