Không phải ý tưởng tuyệt vời hay phát minh nào cũng được tìm ra khi nhà khoa học đang tỉnh táo trong phòng thí nghiệm. Một số trường hợp đáng chú ý sau đây, ý tưởng xuất chúng đều xuất hiện khi họ ở trong trạng thái mơ mơ tỉnh tỉnh hoặc trong giấc mộng.
Neils Bohr, khoảng năm 1922 (Phải) và Albert Einstein. (Neils Bohr: AB Lagrelius & Westphal; Albert Einstein: Public domain; Phông nền: Alexander Bedrin/iStock)
1. Dmitri Mendeleev, Bảng tuần hoàn nguyên tố hóa học
Dmitri Mendeleev (1834–1907) muốn sắp xếp 65 nguyên tố hóa học đã biết theo một cách thức nào đó. Ông biết có một mô hình để phân biệt chúng và mô hình này có liên hệ đến trọng lượng nguyên tử. Tuy nhiên, ông vẫn không thành công cho đến khi có một giấc mơ kỳ lạ.
“Trong giấc mơ tôi thấy một tấm bảng, nơi tất cả các nguyên tố được đặt vào chỗ theo yêu cầu. Khi tỉnh dậy, tôi ngay lập tức viết nó lên một mảnh giấy”, Mendeleev nói. Các câu nói của Mendeleev đã được trích dẫn trong tài liệu “Bàn về sự sáng tạo trong khoa học” của nhà hóa học người Nga B.M. Kedrov.
Bức vẽ chân dung Dmitri Mendeleev, 1878, của Ivan Nikolaevich Kramskoi. (Ảnh: Public domain)
Đây là cách bảng tuần hoàn nguyên tố hóa học ra đời. Cách sắp xếp các nguyên tố mà Mendeleev thấy trong giấc mơ là vô cùng chính xác. Thậm chí nó còn tiết lộ rằng, một vài nguyên tố đã bị đo lường không chuẩn. Đặc biệt hơn, chúng được sắp xếp trong bảng tuần hoàn dựa theo trọng lượng nguyên tử, vốn chưa được biết đến vào thời đó.
Bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học năm 1871 của Dmitrij Mendeleev.
2. Niels Bohr, Mô hình nguyên tử
Mô hình nguyên tử của Bohr mô tả nguyên tử gồm một hạt nhân nhỏ mang điện tích dương và các electron di chuyển xung quanh trên những quỹ đạo khác nhau. Điều này tương tự cấu trúc của hệ Mặt Trời nhưng lực hấp dẫn được thay bằng lực tĩnh điện.
“Niels Bohr cho biết ông phát triển mô hình nguyên tử dựa vào một giấc mơ trong đó ông ngồi trên Mặt Trời với tất cả các hành tinh bay xung quanh nó trên những sợi dây thừng nhỏ”, theo một bài viết có tựa đề “Pillow-Talk: Seamless Interface for Dream Priming Recalling and Playback” của Edwina Portocarrero tại Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) và các đồng tác giả.
Right: Neils Bohr, ca. 1922 (AB Lagrelius & Westphal) Background: Illustration of an atom. (Alexander Bedrin/iStock)Phải: Niels Bohr, khoảng năm 1922 (AB Lagrelius & Westphal) Phông nền: Hình miêu tả một nguyên tử. (Ảnh: Alexander Bedrin/iStock)
3. Elias Howe, Máy khâu
Elias Howe (1819–1867) thường được cho là người phát minh ra chiếc máy khâu. Tuy nhiên trên thực tế, ông đã cải tiến đáng kể những thiết kế trước đó và nhận bằng sáng chế của Mỹ cho chiếc máy khâu sử dụng mũi khâu chằng/vắt sổ. Đây là một bước phát triển đáng kể trong việc chế tạo máy may hiện đại. Tuy nhiên, trước khi bước đột phá này đến trong giấc mơ, ông đã bị tắc ở công đoạn tìm chỗ đặt đầu mũi kim.
Trái: Elias Howe, khoảng năm 1850 (Ảnh: Public Domain) Phải: Máy khâu của Howe, năm 1846 (Ảnh: Public Domain)
Howe nằm mơ phải chế tạo chiếc máy may cho một vị vua man rợ ở một đất nước xa lạ. Vị vua yêu cầu phải hoàn thành nó trong 24 giờ. Do không hoàn thành đúng thời hạn nên ông bị đem đi xử tử. Trong lúc thi hành án, Howe nhận thấy binh lính cầm cây giáo có lỗ xuyên qua ở phần đầu. Ngay lập tức ông phát hiện ra cách giải quyết vấn đề và tỉnh dậy lúc 4 giờ sáng.
Howe nhảy ra khỏi giường rồi nhanh chóng chạy tới xưởng chế tạo. Ông quyết định từ bỏ nguyên lý may thủ công (lỗ xỏ chỉ may nằm ở đầu đối diện với đầu nhọn của kim). Howe thiết kế một loại kim cong, có lỗ kim để luồn chỉ ở đầu nhọn, phối hợp với con suốt chỉ tạo nên đường may.
4. Albert Einstein, Tốc độ ánh sáng
“Einstein từng nói rằng toàn bộ sự nghiệp của ông là sự suy ngẫm mở rộng dựa trên một giấc mơ thời niên thiếu”, mục sư John W. Price nói trong buổi phỏng vấn với John H. Lienhard, giáo sư đã về hưu ngành kỹ thuật cơ khí và lịch sử tại trường Đại học Houston, Mỹ trong radio show “Các cỗ máy của trí tuệ chúng ta”.
Albert Einstein (Ảnh: Public domain) Phông nền: Xe trượt tuyết (Ảnh: Afhunta/iStock)
“Trong giấc mơ, Einstein thấy mình cưỡi trên một chiếc xe trượt tuyết đang xuống dốc rất nhanh. Khi Einstein và chiếc xe di chuyển gần bằng tốc độ ánh sáng, tất cả các màu sắc pha trộn thành một. Lấy cảm hứng từ giấc mơ đó, ông đã dành phần lớn sự nghiệp của mình để suy nghĩ về những gì xảy ra ở tầm tốc độ ánh sáng”.
5. Friedrich August Kekulé, Cấu trúc phân tử của benzen
Friedrich August Kekulé (1829–1896) đã phát triển một lý thuyết về cấu trúc hóa học liên quan đến trật tự liên kết của các nguyên tử trong phân tử. Đây là điều không thể thiếu cho sự phát triển của hóa học hữu cơ. Ông phát hiện ra cấu tạo dạng vòng của benzen khi ngủ gật trên xe buýt.
Bức vẽ chân dung Dmitri Mendeleev, 1878, của Ivan Nikolaevich Kramskoi. (Ảnh: Public domain)
“Khi đang ngồi chuyến xe buýt cuối qua những con phố vắng lặng, tôi chìm vào trạng thái mơ màng. Các nguyên tử nhảy nhót trước mắt tôi và liên tục chuyển động. Tôi thấy hai nguyên tử nhỏ liên kết với nhau theo cặp. Một nguyên tử lớn hơn gắn chặt với hai nguyên tử nhỏ hơn, đồng thời những nguyên tử lớn hơn liên kết với nhau thành chuỗi. ‘Đường Clapham’, giọng nói của người thu vé xe buýt làm tôi choàng tỉnh; tôi đã dành một khoảng thời gian đêm hôm đó để phác thảo lại giấc mơ này”, Kekulé nói.
Nguồn: DKN