Các nhà khảo cổ học đã tìm thấy một đồng xu cổ đại dường như có xuất xứ Châu Phi tại bờ biển một hòn đảo ở Úc, làm dấy lên giả thuyết phải chăng người Anh không phải là những người đầu tiên đặt chân lên vùng đất này.
Hành trình giả định của đồng xu cổ Châu Phi đến Châu Úc thời cổ đại. (Ảnh: Teletype)
Cuộc tìm kiếm kiên trì của các nhà khảo cổ và nhà sử học nghiệp dư trên một hòn đảo xa xôi ngoài khơi Lãnh thổ phía Bắc nước Úc dường như đã được đền đáp xứng đáng. Nhóm nghiên cứu đã tìm thấy một đồng xu nhỏ dường như đến từ một thành phố châu Phi thời Trung Cổ. Điều này đang được ca ngợi như một khám phá chủ chốt của cộng đồng khảo cổ địa phương. Phát hiện này một lần nữa đã làm dấy lên cuộc tranh luận về danh tính của những người nước ngoài đầu tiên đặt chân đến nước Úc trước khi người Châu Âu xuất hiện. Tờ The Guardian của Anh đã trích dẫn tuyên bố của Nhà sử học Mike Hermes, người tìm thấy đồng tiền, rằng nó “có thể thay đổi mọi thứ”.
Hành trình giả định của đồng xu cổ Châu Phi đến Châu Úc thời cổ đại. (Ảnh: Teletype)
Bí ẩn tiền xu Kilwa
Đồng xu được phát hiện trên đảo Wessel là một trong những phát hiện khảo cổ đáng chú ý nhất trong lịch sử Úc. Năm 1944, một thành viên trong Không quân Hoàng gia Australia (RAAF), đã tìm thấy một bộ sưu tập tiền Kilwa. Đây có thể coi là những cổ vật nước ngoài lâu đời nhất từng được phát hiện ở Úc. Người ta biết rất ít về địa điểm khám phá chính xác, nhưng những đồng tiền này có niên đại từ thời Trung cổ, vào khoảng năm 1400. Chúng được đúc ở thành phố Kilwa hùng mạnh, trên bờ biển phía đông châu Phi, vốn là một trung tâm thương mại và hàng hải quan trọng của người Swahili vào Thời Trung Cổ.
Đồng xu bằng hợp kim đồng, với các chữ khắc âm điệu mang tính thư pháp về nhà lãnh đạo xứ Kilwa. (Ảnh: Bảo tàng Anh)
Khám phá được trông chờ từ lâu
Đồng xu Kilwa mới nhất được tìm thấy trên bờ biển hòn đảo Elcho xa xôi và không có người ở. Hòn đảo này là một trong những hòn đảo thuộc nhóm Wessel ngoài khơi vùng Arnhem Land, được kênh ABC News gọi là một trong “những vùng đất xa xôi nhất trên thế giới”. Các nhà khảo cổ nghiệp dư, người tự gọi mình là ‘Past Masters (tạm dịch: Những bậc thầy về quá khứ)’, tin rằng có nhiều đồng xu khác chưa được phát hiện trên các hòn đảo, theo ABC News. Họ đã tìm kiếm từ năm 2013 với rất ít may mắn, để cho đến cuối cùng, tại một địa điểm được giữ bí mật và không công khai, họ đã khai quật được đồng tiền từ thời trung cổ mà vốn trước đây được cho là điều không tưởng.
Đảo Elcho. (Ảnh: Past Masters)
Phát hiện này được thực hiện bởi nhóm nghiên cứu Past Masters. Trong hình là Mike Hermes đang cầm trên tay đồng xu mới nhất. (Ảnh: Past Masters)
Đồng xu được tìm thấy có cùng kích thước với đồng xu Kilwa được khai quật vào năm 1944. Nhóm Past Masters tin rằng đồng xu nhỏ được làm bằng đồng, màu sắc và trọng lượng của nó cho thấy nó giống với những đồng xu được tìm thấy vào Thế chiến II. Khi đồng xu được phát hiện lần đầu vào năm 2018, trang Tân Hoa Xã đã báo cáo rằng ‘đồng xu hiện đã được gửi đến Canberra để tiến hành các xét nghiệm xác nhận nguồn gốc của nó’. Xét nghiệm đã không thể xác định được nguồn gốc của đồng tiền, nhưng Mike Owens, một thành viên trong nhóm Past Masters, đã được trang web ABC News trích dẫn lời như sau, ‘chúng tôi nghĩ rằng đồng tiền này đến từ Đông Phi vì không có đồng tiền nào có thể so sánh được với nó’.
Tờ The Guardian trích dẫn lời của Hermes:
“Đồng xu Kilwa chỉ được tìm thấy ở Kilwa, bán đảo Ả Rập và Quần đảo Wessel. Nó có một sự phân bổ đáng kinh ngạc …”
Quả thật đáng kinh ngạc, bởi lẽ nếu các đồng tiền là của rơi vãi của một đoàn lữ hành thời cổ đại nào đó, thì nó có thể ngầm ám chỉ một mối tương giao giữa người Úc bản địa và thương nhân Kilwa.
Vì cho rằng đây là một trong những đồng xu Kilwa, và để làm tăng thêm sức nặng cho luận điểm về chuyến viếng thăm sớm nhất đến bờ biển phía bắc Australia của người Châu Phi cổ đại, vào tháng 4 năm 2019, ông Owens đã yêu cầu quét CT tại phòng khám X quang I-Med ở Darwin. Nhân viên X-quang chính tại I-Med, đã tỏ ra khá bi quan về điều này, khi cho rằng có không đến 1% khả năng thành công do sự xuống cấp của đồng xu. Và không may là ông ấy đã đúng. Không thể nhìn thấy bất kỳ chi tiết nào trên đồng xu, và khi xuất hiện trên bản chụp nó chỉ đơn thuần hiện lên dưới dạng một chấm đen. Có vẻ như việc xác định danh tính đồng tiền Kilwa này vẫn chưa thể thực hiện được.
Tiền xu Kilwa. (Ảnh: Bảo tàng Powerhouse)
Người ta suy đoán rằng việc tìm thấy đồng tiền cùng với khám phá từ năm 1944 cho thấy các thương nhân Makassar đã đặt chân lên Quần đảo Wessel cách đây vài thế kỷ. Các hòn đảo có những vùng nước trũng và người ta nói rằng các thương nhân Makassar đã chèo thuyền dọc bờ biển Arnhem Land. Họ giao dịch với thổ dân địa phương, những người chịu ảnh hưởng rất lớn từ những người đi biển này. Cũng có khả năng những đồng tiền được đưa đến đảo bởi các thương nhân Ả Rập. Đồng tiền theo kiểu Ả Rập đã được tìm thấy ở vùng biển Indonesia và có khả năng các thương nhân Hồi giáo có thể đã đến thăm Quần đảo Wessel, bởi nguồn cung cấp nước dồi dào tại nơi này.
Tuy nhiên, có những người tin rằng việc tìm thấy đồng xu Kilwa không có nghĩa là các nhà hàng hải nước ngoài đã đặt chân đến bờ biển Úc vào thời Trung Cổ. Có thể các thủy thủ đã mang những đồng xu đến đảo hoặc chúng đã bị rơi khỏi một con tàu đi biển tình cờ đi ngang qua khu vực đó vào thời hiện đại. Có ý kiến cho rằng các thủy thủ Đức đi du lịch đến thuộc địa của họ ở Papua New Guinea bằng cách nào đó đã đánh mất đồng xu này, và nó đã trôi dạt đến bờ biển vào cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ XX.
Theo tờ The Guardian, vào tháng 4 năm 2019, Mike Hermes đã mang đồng xu đến phòng chụp X-quang I-Med ở thành phố Darwin để xác nhận rõ hơn danh tính đồng xu này.
Đồng xu Kilwa của Sulaiman ibn al-Hasan. (Ảnh: openedition.org)
Điều này có ý nghĩa gì?
Tiền đồng chắc chắn đã được tìm thấy gần nơi phát hiện ra những đồng tiền tương tự và điều này có thể cung cấp bằng chứng về mối liên hệ giữa Úc và các khu vực khác trên thế giới từ lâu trước khi người Châu Âu xuất hiện. Nó có thể củng cố lập luận cho rằng các thương nhân và thủy thủ từ những nơi khác chứ không phải Makassar đã đặt chân lên bờ biển Arnhem hoang dã. Việc phát hiện ra một đồng xu Kilwa thời trung cổ khác đang làm dấy lên các suy đoán bí ẩn về cách thức một đồng tiền Châu Phi xuất hiện trên một hòn đảo hoang vắng của Úc.
Nguồn: DKN – Theo Ed Whelan, Ancient Origins
- Khám phá “Điểm bí ẩn” – nơi nước tự chảy ngược từ thấp lên cao
- Câu đố lớn nhất vũ trụ: Thời gian là gì?
- Khám phá 6 hiện tượng bí ẩn mà khoa học chưa thể giải thích